Suïcidepreventie, flikker op met die lijstjes…

Gisteren nam ik deel aan een webinar over autisme en suïcide en eerlijk gezegd heb ik me op lopen vreten. Ik kon er niet van slapen en ik zat om 6 uur vanochtend al voor mijn laptop.

En waarom precies want het webinar, speciaal voor ouders van kinderen met autisme was vol goede bedoelingen, wetenschappelijk onderbouwd met een gevalideerde aanpak. Maar het was klinisch met een totaal gebrek aan de menselijke maat.

Het “flikker op met die lijstjes” waren de woorden van mijn vriendin die haar zoon afgelopen zomer verloor aan suïcide. Ik heb ze hardop gezegd in het webinar. Misschien niet zo gepast maar evengoed uit de grond van mijn hart. Want denken professionals nu echt dat suïcide gedachten weggaan door een cognitieve therapie, methodieken, door werkbladen in te vullen, door lijstjes en schema’s te volgen? Vervolgens aan te geven dat er nog weinig kennis en begrip is rond trauma, autisme en suïcide maar dan wel komen met een cognitieve therapie als oplossing en de herhaaldelijke bevestiging dat dit echt helpt. Natuurlijk helpt kennis vanuit wetenschap. Het zijn handvatten maar je hebt er niets aan als de gedachten aan zelfdoding echt ernstig worden.

Veel therapieën doen een beroep op cognitie. De jongeren en volwassenen die besluiten een eind aan hun leven te maken hebben juist vaak een goede cognitie en zouden wat dat betreft hele goede kandidaten zijn voor een cognitieve therapie. We weten echter ook dat het leven van iemand met de gedachten aan zelfdoding gekenmerkt wordt door stress en overprikkeling, door uitzichtloosheid, uitsluiting en door eenzaamheid. En juist dan heb je helemaal niets aan cognitieve vaardigheden. Daar kun je gewoon niet meer bij. En ook al leer je in de emotieregulatietherapie wat emoties zijn en hoe ze werken, je hebt er geen bal aan als de stress te hoog wordt.

Jongeren en volwassen met autisme maken niet zomaar, vanuit een impuls een einde aan hun leven. Soms gaan hier jaren van pijn, verdriet en eenzaamheid aan vooraf. Hebben ze alle mogelijke scenario’s al diverse keren doorgenomen. Hebben ze op het punt gestaan het te doen en toch maar weer niet. Is er soms weer een beetje hoop en toch weer niet.

Suïcide is een maatschappelijk probleem

Suïcide is geen individueel probleem. Suïcide is een heel groot maatschappelijk probleem. Kinderen met autisme, kinderen met trauma hebben het zwaar. Op school, in de residentiele jeugdzorg, in de maatschappij. Kinderen met een diagnose krijgen nauwelijks de ruimte om te zijn wie ze zijn. Ze worden uitgesloten. Ze worden gepest. En er moet aan hen gesleuteld worden. Er wordt van hen emotieregulatie en gedragsaanpassing verwacht en dan ook even graag nog hun best doen op school. We nemen hen hun autonomie en hun authenticiteit af.

We vragen van deze kinderen zaken die we van geen enkele volwassene zouden vragen. We doen het als maatschappij niet goed in het onderwijs en de zorg. Dagelijks zie ik het en ik maak me er druk om. Ik maak me druk om de kilheid in rapportages en het opleggen van standaard hulptrajecten van uit vele gemeentes (niet allemaal) die totaal voorbij gaan aan de behoeften van de kinderen en de jongeren. Ik maak me zorgen over de kinderen in de residentiele jeugdzorg. Het vaak totale gebrek aan recente wetenschappelijke kennis over het belang van nabijheid en verbinding en het aansluiten vanuit presentie maar het volgen van een methodiek en het opleggen van een norm. De starheid en de onkunde, ondanks de beste intenties, van het geloven in een maakbare wereld voor kinderen en jongeren die het zo moeilijk hebben.

Als we echt iets willen doen aan de steeds maar stijgende suïcide cijfers onder jongeren dan moeten we naar preventie. We moeten gaan begrijpen dat het leven niet maakbaar is en dat er ontzettend veel liefdevolle uitreiking moet zijn naar ouders en hun kinderen. De kern van het voorkomen van suïcide is echte verbinding. En dat is vaak moeilijk. Moeilijk voor de professional maar vooral heel erg moeilijk voor ouders. Het is enorm pijnlijk en verdrietig als je je kind ziet lijden. Als ouder ervaar je wanhoop en vaak lukt het niet eens om in verbinding met jezelf te blijven. Als ouder heb je ondersteuning nodig, en begrip. Erkenning en herkenning. Uitleg en kennis over trauma, over overprikkeling en hoe heftig en intens dit is. Je hebt een schouder nodig om uit te huilen, een arm om je heen en iemand om de huid vol te schelden als het je allemaal te veel is. Je hebt de bevestiging nodig dat het allemaal ronduit kut is. Je hebt het nodig om sterk te blijven want als jouw kind ziet dat jij zo’n verdriet hebt en de onmacht voelt dan helpt dat jouw kind niet. Je hebt daarbij ook nog de moed en de vaardigheden nodig om het gesprek met je kind te voeren. Je hebt ervaringsdeskundige ouders nodig die jou snappen. Je hebt veel en veel meer nodig dan lijstjes en methodieken.

En als het echt niet meer wil, het echt niet meer anders kan, dan heb je heel veel moed nodig om je kind op een liefdevolle manier te laten gaan. Niet in eenzaamheid maar in verbinding. En daar moeten we het ook over hebben.

Marjon Kuipers
MSc gedragsanalist

Wouter Bert Schipper
14 april 1996 – 26 juni 2022