Stress tijdens de zwangerschap, kans op emotionele en gedragsproblemen bij het kind
Geplaatst op 15 december 2020 door Marjon KuipersDe stress die moeders, bewust of onbewust, tijdens de zwangerschap ervaren heeft invloed op de ontwikkeling van de hersenontwikkeling van hun baby. In een recent uitgevoerd en gepubliceerd onderzoek wordt beschreven dat bijvoorbeeld gevoelens van angst bij de moeder tijdens de zwangerschap een verandering van neurale hersenverbindingen bij de baby te weeg brengt. De onderzoekers hebben tevens aangetoond dat stress, angst of depressie bij zwangere vrouwen de kans op emotionele- en gedragsproblemen bij hun kinderen vergroot. De uitkomst van deze studie zou meer helderheid kunnen verschaffen tussen de verbanden op het gebied van stress en neurologische ontwikkelingsstoornissen bij kinderen. De onderzoekers achten het van groot belang al in een zeer vroeg stadium stress bij zwangere vrouwen te signaleren en interventies in te zetten deze stress te verminderen (De Asis-Cruz et al., 2020).
De Asis-Cruz, J., Krishnamurthy, D., Zhao, L., Kapse, K., Vezina, G., Andescavage, N., Quistorff, J., Lopez, C., & Limperopoulos, C. (2020). Association of Prenatal Maternal Anxiety With Fetal Regional Brain Connectivity. JAMA Network Open, 3(12), e2022349. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2020.22349
In ons nieuwe boek Plan C haken wij in op diverse onderzoeken op het gebied van stress die die het bovenstaande gegeven eveneens aantonen. Een stressresponsreactie van het lichaam is een ingewikkeld biologisch mechanisme met allerlei interne processen, die al dan niet zichtbaar op gang komen bij een bewust of onbewust gevoel van gevaar. Het brein krijgt een signaal dat de situatie “onveilig” is en zal alles in werking zetten om “te overleven”. Stress uit zich in gedrag en heeft effect op onze gezondheid. De processen die spelen zijn universeel en gelden voor zowel de dierenwereld als onze mensenwereld. De triggers voor deze processen zijn subjectief, omdat niet de omgeving de triggers veroorzaakt, maar de beleving van de persoon zelf van deze omgeving. Daarbij maakt het niet uit of je een baby in de buik van je moeder bent, een paar maanden oud, 18 of 88 bent. Gedrag onder stress kennen we allemaal en laten we ook allemaal, zonder uitzondering zien. We willen beslist niet terug naar het fenomeen van de IJskastmoeder maar het staat onomstotelijk vast dat het welzijn van een zwangere vrouw onlosmakelijk is verbonden met het welzijn van haar kind. Daar bij gaat het beslist niet om fout of schuld. Het gaat om vaak onbewuste patronen en het ontbreken van kennis bij professionals over de echte impact van stress op het leven.
En wij kennen het ook. In Plan C zijn Saskia en ik ook openhartig over onze eigen patronen.
In 1994 werd ons zoontje na een zwangerschap van 37 weken dood geboren. Ik kan niet eens beschrijven wat het met je doet. Mijn prachtige levenloze baby, met alles er op en er aan, in mijn armen te houden, te kussen en te wiegen en dan af moeten geven. Gelukkig hadden we onze altijd vrolijke 3-jarige dochter om ons heen. Mijn zoontje had recht op mijn rouw maar ik vond ook dat mijn dochtertje even veel en misschien nog wel meer, recht had op een vrolijk leven zonder mijn verdriet. Ik voelde me in staat om snel de draad weer op te pakken en op zijn eerste verjaardag was ik in verwachting van mijn derde kindje. Maar wat was ik bang. Vanaf dag 1 dat ik wist dat ik in verwachting was durfde ik er bijna niet van te genieten. Ik was in de eerste weken vooral bang dat het mis zou gaan dus deed ik maar net of ik niet in verwachting was. Na het horen van het kloppen van het hartje kreeg ik een beetje meer vertrouwen maar naar mate mijn buik groeide, groeide ook mijn angst om weer mijn kindje te verliezen. En mijn eigen angsten zaten mij zo enorm in de weg dat ik de zwangerschap niet uit kon dragen. Met 37 weken is hij gehaald omdat het met mij niet zo goed ging. Gelukkig kwam hij op de wereld als een mollige gezonde baby en natuurlijk hield ik met heel mijn hart van hem.
Toen hij 3 weken oud was merkte ik al dat hij anders reageerde dan mijn dochter deed. Hij staarde het liefst voor zich uit en wilde alleen op schoot als ik hem de borst gaf. Hij kon zo klein als hij was al erg boos worden en was altijd vol in de weerstand als hij iets moest, zoals tandjes poetsen, in bad of aankleden. Op 3- jarige leeftijd kreeg hij de diagnose autisme. Dat verklaarde zijn gedrag. In ieder geval vanuit de kennis die ik toen had. Naar mate ik mij meer ging verdiepen in autisme, maar ook in trauma en hechting, kwamen mijn twijfels. Welke invloed hadden mijn angsten en mijn stress tijden de zwangerschap op de ontwikkeling van mijn baby? De stresshormonen van mij als moeder werden via de navelstreng doorgegeven aan het kind. Als baby in de buik ben je je moeder. En ook, als ik mij niet met hem kon verbinden, hoe kon hij dat dan met mij? Hoe onveilig moet je dan zijn als baby en hoe alleen sta je dan in de wereld? In welke mate was juist ik verantwoordelijk voor zijn gedrag dat als autisme werd gelabeld? Ik kampte met een enorm schuldgevoel. Ik ben het verder gaan onderzoeken. De gedragsuitingen bij niet goed kunnen hechten lijken op het gedrag bij autisme.
Lang werd gedacht dat gehechtheidsproblematiek en trauma ontstond bij kinderen die heel nare dingen hadden mee gemaakt en dat dit los stond van andere diagnostiek zoals autisme en ADHD. Recente onderzoeken echter wijzen uit dat er al problemen in de gehechtheid en daarmee ook trauma kan ontstaan in de buik van de moeder en dat alle (onbewuste) angsten en stress van de moeder invloed hebben op de afstelling van het stressresponssysteem van het kind. Wat is autisme, wat is hechting? Ik twijfel. We weten wereldwijd nog steeds niet precies wat autisme is en hulpverlening is nog steeds gebaseerd op dat wat gedacht wordt dat autisme is. Tijdens mijn studie Communication, Behaviour and Credibility Analysis aan de universiteit van Manchester, Engeland heb ik met 25 medestudenten/gedragsanalisten uit zeventien landen onderzoek gedaan naar stress, brein, emoties en communicatie. Hoe meer ik weet, hoe meer ik de overtuiging heb dat we verder moeten kijken dan een diagnose en dat veel zaken waar we in meer of mindere mate last van hebben, fysiek en mentaal, stressgerelateerd zijn. Stress voor de conceptie, stress tijdens de zwangerschap en stress na de geboorte. Als we op alle fronten onze stress managen dan is herstel en ontwikkeling mogelijk. Ik zie het iedere dag. En dat is wat we met de titel van ons boek bedoelen, minder last van stress, dan heb je ook minder last van autisme.
Gelukkig ben ik mij er in de loop der jaren tevens bewust van geworden dat ik ook maar deed wat ik op het moment van mijn zwangerschap kon. Ik ben actief gaan werken aan het herstel van verbinding tussen mijn zoon en mij. Iets sluimert er nog wel en dat is dat ik zolang ik nog maar ergens nieuwe kennis, nieuwe wetenschap ontdek ik mij daar vol in onderdompel en alles doe wat ervoor nodig is om weer verdere stappen te kunnen zetten. Voor mijzelf, voor mijn kind, voor autisme. Zolang er nog ontwikkeling nodig is, moet ik van mijzelf door. Uit schuldgevoel? Uit liefde? Zeg het maar…
Marjon
Uit
Minder Stress, Minder Autisme
Plan C
Kuipers-Hemken, M., & Buma, S. (2020). Minder stress, minder autisme Plan C (1st ed.). SWP.